ALA  RENGÎN

Mislim Şêx Hesen

Bi berfirehkirina çarçoveya lêkolînên li ser dîroka Ala Kurdî, dikare were gotin ku ev sembola neteweyî di kêliyekê de derneketiye holê, lê belê di pêvajoyeke dîrokî ya dirêj de ku bi pêşketina hestên neteweyî ya Kurdî û guhartinên siyasî yên li herêmê ve girêdayî ye, form girtiye.

Lêkolînên dîrokî yên pirjimar nîşan didin ku bingeh û rehên Ala Kurdî vedigerin destpêka sedsala 19 an, bi derketina ramanên neteweperest li Rojhilata Navîn û bandora tevgerên rizgariyê li Ewropayê li ser pêşengên Kurdî. Di wê demê de, Kurdan dest bi lêgerîna sembolên dîtî kirin da ku nasnameya xwe ya neteweyî îfade bikin, mîna gelên din ên ku hewl didan nasnameya xwe li hember împaratoriyên serdest ava bikin.

رايتس مونيتور (منصة مراقب حقوق الإنسان في سوريا)

Pêkanîna rengên sor, spî û kesk ne ji xwe ber bû, lê belê ji hêla sembolên dîrokî û xwezayî yên Kurdistanê ve bandor bû. Ev reng di cilên gelêrî, Alên herêmî û sembolên êlan de hebûn berî ku paşê di yek Alayê de werin bicîh kirin. Roja  an Tavika zer a li navenda Alê wekî yek ji sembolên herî kevin ên çanda Kurdî tê jimartin, ji ber ku ew bi baweriyên kevnar û têgehên jiyan, ji nû ve zayîn û berdewamiyê ve girêdayî ye, û bi hezaran salan di nivîs û berhemên Kurdî de xuya bûye.

Sedsala 20 an şahidiya xalek veguhêrî ya girîng di dîroka Ala Kurdî de kir, nemaze piştî Şerê Cîhanê yê Yekem û hilweşîna Împeratoriya Osmanî. Di vê serdemê de, tevgera neteweperwer a Kurd lez girt, û hewcedariya bi Alek yekgirtî ji bo nûneretiya Kurdan ji hêla siyasî û çandî ve bû serdest. Ala, di forma xwe ya niha de, pêşî di dema tevgerên siyasî yên Kurd de bi berfirehî hate bikar anîn û paşê bi damezirandina Komara Kurdistanê (Mehabad) di 1946 an de hate girêdan, ku dimenek siyasî û fermî ya zelal da wê.

Bi pêşkeftina saziyên siyasî yên Kurd di nîvê duyemîn ê sedsala 20 an de, nemaze li Kurdistana Iraqê, Ala Kurdî veguherî sembolek yekgirtî ku ji dabeşbûnên xaknîgarî û siyasî derbas dibe. Ew bi tenê nema Alek siyasî, lê bû nîşanek çandî û şaristanî ku di bûyerên neteweyî, çalakiyên çandî û xwepêşandanên aştiyane de, wekî îfadeyek nasname û çarenûsa hevpar, tê bilind kirin.

Dîroka Ala Kurdî rasterast nîşaneya dîroka gelê Kurd bi xwe ye, dîrokeke berhevkirin, berxwedan û lêgerîna berdewam a ji bo naskirin û azadiyê. Ew ne tenê rengên li ser kanavayê hatine rengînkirin e, lê belê bingeha sedsalan a bîranîna komdarî û semboleke zindî ya vîna gelekî ye ku hîn jî xwe dispêre mafê xwe yê nasname û hebûnê.

17 /12 / 2025